“Beli” kelimesi Ari kökenli olup Farsça ve Kürtçe’de “Evet” anlamındadır. Beli, Osmanlı ve Azerbaycan Türkçesinde de evet, doğru, düz ve olumlu anlamlarında kullanılmıştır. “Beli” kelimesinin ilk üç harfi ile oluşan “Bel”, omurga, ayakta tutan, belli, net, kesin evet anlamına gelmesi de yine aynı ailenin üyeleridir. Musibet anlamındaki “bela” kelimesi de yine aynı kelime ile çok yakın bağlantılıdır.
Türkçe’mizde “evet” kelimesi zıddı olan “hayır” kelimesi ile yan yana gelmesi imkânsız iki farklı anlam taşımaktadır. Yani sorulan, soruya, verilen sorumluluğa, yapılan teklife hem evet hem hayır diyemezsiniz.
Evet demek, hayır demekten daha kolaydır. Kolaylık içerdiği ölçüde sorumluluk ve dolayısıyla zorluk içerir. Evet kelimesinin içerisinde ki zorluk, olumlu anlamı dolayısıyla kelimeye sorumluluk yüklemesindendir.
“Beli” yani “evet” diyerek kabul edilen sorumluluk yerine getirilirse ne ala. Getirilmezse bu sefer “beli” belaya dönüşür.
Ruhlar âleminde “kalu – bela” da Rabbin “elestü bi rabbiküm” sorusuna verilen cevap evet anlamında bela/beli Ya Rabbidir. Bu söz ile üzerine aldığı vazife gereği dünyaya gelen insan bir ömür harcayarak o sorumluluğunu yerine getirmeye çalışır.
“Evet” demek, hem kolay hem olumlu hem sorumlu ve hem de zorlu bir kelimedir. Olumlu bittiğinde itibarla ilgiye sevgiye ve mükâfata götürür. Olumsuz bittiğinde ise belaya felakete ve mücazata cezaya götürür.
“Hayır” demek ise söylenmesi zor, sonucu kolaydır. Bir iş bir vazife teklif edildiğinde hayır demek başta zor olsa da sonrasında kolaylık barındırır. Yine “hayır” kelimesi hayırlı anlamında hayr, iyi, iyilik kelimesi ile akrabadır.
“Sizin en hayırlınız ahlakı en güzel olanınızdır.” hadisi şerifinde olduğu gibi.
Her şeye, her önüne gelene “evet” dememek, seçici olmak daha doğrudur. “Hayır” demeyi bilmek, doğru yerde doğru şeye “hayır” demek değildir.
“Hayır” sözünü doğru kullanmak demek; olumsuzlara, kötülüklere “hayır” demek, yapmayacak, yapamayacak olduklarına hayır demektir.
Evet ile hayır terazinin kefeleri gibidir. Dengeyi sağlamak, omurgayı güçlendirmek verdiği sözü tutabilmek için evet ile hayır kelimelerini itinalı ve yerinde kullanmak gerekir.
Bu arada kırk yıl önce bugün eşim hanımefendinin bana, benimde ona “evet” dediğimiz gün. Yani bugün bizim evlilik yıldönümümüz. “Evet” demenin hayrını daha iyi anladığım gün.
Verdiğiniz kararlar, evet veya hayırlar size hep hayır getirsin. Yapacağınız sorumluklar için “evet”, yapamayacaklarınız için “hayır” demeyi bilmenizi rabbim nasip eylesin.
Her evete hayır, her hayıra da evet dememek gerekir.
H İbrahim Çoraklı